کد مطلب:831 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:16

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

آيا مالكيت خصوصي در اسلام توصيه شده است يا خير؟

سلام داراي نظام اقتصادي ويژه اي است كه از جهات متعددي با اقتصاد سوسياليستي و كاپيتاليستي تفاوت دارد. در اسلام سه نوع مالكيت وجود دارد: مالكيت فردي، مالكيت عمومي و مالكيت دولتي. برخي نيز مانند شهيد آيت اللَّه بهشتي، مالكيت در اسلام را به چهار نوع تقسيم نموده اند: فردي، خصوصي، عمومي و دولتي. اما اين كه آيا در جامعه ما نظام اقتصادي اسلام حاكم است يا نه؟ در اين باره بايد گفت پاره اي از قوانين اقتصادي نظام جمهوري با قوانين اسلامي هماهنگ شده است، اما قضاوت نسبت به اينكه صد در صد سيستم اقتصادي اسلام حاكميت دارد، تا حدي مشكل است. در جواب اين سؤال به نكات چندي اشاره مي شود: الف) مالكيت خصوصي در اسلام امضا شده و مورد تأييد است. ب ) توسعه و گسترش اموال به دو صورت است: يك وقت هدف از ازدياد ثروت حفظ آبرو، خدمت به ديگران و انجام نيكي هاست؛ چنين توسعه اي هرگز مذمت نشده، بلكه مورد تشويق قرار گرفته است؛ ولي اگر هدف حرص، لذت پرستي، جاه و شهوت و... باشد، چنين توسعه و ازدياد ثروتي از نظر اسلام وخردمندان مورد مذمت و توبيخ است. حضرت علي(ع) مي فرمايد: {Hيتنافسون في دنيا دنيه و يتكالبون علي جيفة مريحةH}؛{M در به دست آوردن دنياي پست از هم سبقت مي گيرند و بر سر مردار متعفني با هم به نزاع مي پردازندM}»، {V(نهج البلاغه، خطبه 151)V}. ج ) همچنان كه در اسلام به رشد و تكامل معنوي توجه شده، به گسترش زمينه هاي اقتصادي نيز تأكيد شده است؛ چون معنويت و ماديت با يكديگر عجين شده اند. فرهنگ و معنويت يك جامعه، مي تواند زمينه رفاه و رشد اقتصادي آن را فراهم كند؛ همچنان كه رشد و رفاه اقتصادي، مي تواند زمينه ساز تعالي فرهنگ و معنويت باشد. بايد توجه داشت كه اسلام در نهايت رشد اقتصادي را وسيله شكوفايي استعداد و شخصيت معنوي انسان مي داند. اميرمؤمنان(ع) كه در نهج البلاغه آن همه از دنيا مذمت فرموده اند، عائدات املاكش در سال به چهل هزار دينار مي رسيد؛ ولي همه اين ثروت را وقف نيازمندان و فقرا مي كرد (انساب الاشراف «بلاذري»، ص 29). د ) دقت در نكات گذشته، اين حقيقت را به اثبات مي رساند كه گرچه اركان سعادت و كمال انسان در مسائل اقتصادي خلاصه نمي شود ولي بدون شك يكي از پايه هاي سعادت انسان، رشد و رفاه اقتصادي است. به تعبير برخي دانشمندان «پول خوشبختي نمي آورد ولي بي پولي بدبختي مي آورد». داشتن ثروت براي سعادت شرط كافي نيست ولي شرط لازم است. افزون بر بُعد اقتصادي، انسان نيازمند اخلاق، علم، هنر، تعهد مذهبي و... نيز مي باشد و از آن جا كه اسلام به سعادت و كمال انسان مي انديشد، نمي تواند به بعد اقتصادي بي اعتنا باشد. و اين كه چرا اين همه در متون اسلامي به مذمت دنيا (ثروت و امور مادي) پرداخته شده است، در جواب بايد گفت: چون گرايش مردم به امور محسوس و مادي بيشتر بوده و در اين راستا افراط مي كردند. بدين ترتيب براي حفظ توازن، آن اخطارها و مذمت ها نسبت به دنيا شده است. براي آگاهي بيشتر ر.ك: 1- اقتصاد ما ، ج 1 و 2،شهيد آيت اللَّه صدر 2- اقتصاد،شهيد آيت اللَّه دكتر بهشتي 3- مقايسه اي بين سيستم هاي اقتصادي، ج 1 - 3،آيت اللَّه مظاهري 4- خلاصه كتاب اقتصادنا،غلامرضا مصباحي